Innihald
Gísli Súrsson. Sjónleikur í þremur þáttum. Gísli Súrsson. Sjónleikur einnig nokkur kvæði. Höfundur Beatrice Helen Barmby. Matthías Jochumsson íslenzkaði.
Í Norðurlandi 2. árg. 45.tbl. 1903 birtist eftirfarandi ritdómur um leikritið.
Leikrit þetta er eftir enska stúlku, sem
dó 1899, en þegar hún samdi það, var hún
tæplega hálfþrítug. Sjálf kendi hún sér íslenzku, og varð vel að sér í íslenzkum
fræðum fornum. Þegar þess er gætt, hve
ung stúlkan var, þegar hún orti sjónarleikinn, má telja, að henni hafi tekizt
furðuvel, en ekki verður séð, að hann sé
neitt afbragðsrit, og langt er frá því, að
hann komist til jafns við leikrit mestu
leikritasnillinga, sem nú eru uppi, t. d.
Henriks Ibsens, enda er fárra meðfæri eða
einskis að jafnast við hann. Það eru og
eflaust ýkjur, sem sagt er í innganginum,
að sjaldan eða aldrei hafi listaverk verið
fært í nýjan listabúning jafnvel og "Gísli",
því að altítt er, að snildarleikrit eru soðin
upp úr snildarlegum skáldsögum, en ef
hér er átt við fornsögur vorar, eins og
mig grunar, þá þarf ekki langt að leita
til þess að finna miklu meira listaverk
orkt út úr íslenzkri sögu, og á eg hér við
Grettisljóð eftir þýðanda leikrits þessa.
Aftur hafa fáir bætt sig á því að yrkja
leikrit eftir íslendingasögum, hvorki útlendir menn né innlendir, og ber það til,
að fornsögur vorar eru svo dramatiskar
(liggja svo vel við sýningarlistinni) yfirleitt, að erfitt er að bæta. Ibsen hefir
aldrei orkt eftir nokkurri íslendingasögu,
og kemur hann því ekki til greina hér,
en satt er það, að hann hefir haft stuðning af íslendingasögum í tveimur leikritum sínum að minsta kosti. Þar sem ekki
er mjög hátt risið á samskonar leikritum
og Gísli Súrson er, þá má segja með
sanni, að hann beri af flestum eða öllum
svipuðum leikritum. Kostir sjónarleiksins
eru þeir, að lyndiseinkunnum manna í
sögunni er vel haldið, og að lítið er vikið
út frá henni, þó að slíkt sé reyndar altítt
og leyfilegt, ef betur má fara. Enn er vel
farið með sálarstríð Gísla út úr vígi Þorgríms, en það er mergurinn málsins. Til
ókosta má telja, að á einstaka stað heldur
Gísli of löng eintöl, því það má ekki eiga
sér stað í vönduðum leikritum, sem orkt
eru um þessar mundir. Í annan stað er
drepið alt of víða á kossa, því að þótt
getið sé um það víða í sögunum, að menn
hafi minzt hvor við annan, þá liggur kossaflens og kossahjal svo fjarri hugsunarhætti
íslendinga í fornöld, að lítið ætti að bera
á slíku þar, sem forn-íslendingum er lýst.
Jungfrú Barmby orkti leikrit sitt í ljóðum, en síra Maíthías hefir breytt því í
óbundið mál. Hann heldur sér svo nærri
fornmálinu, sem auðið var, og hefir honum víðast tekizt mæta vel, eins og hans
var von og vísa, því að nú kann víst enginn maður að beita fornmálinu jafnvel og
séra Matthías. Þó eru meinlokur í ritinu
á einstaka stað, en þær koma frekar fram
í einstökum orðum en orðaskípan. Eg vil
sérstaklega minnast á tvö orð, sem eg tel
alveg ófær, og það því fremur, sem óvönduð orð og merkingarröng hneixla þeim
mun meir, sem þau koma fyrir í vandaðra
máli. Bls. 25 stendur: Hann (Þorgrímur)
dúðar spjótið í staðinn fyrir; hann dýr
(dúir) spjótið. Að dúða þýðir að hylja,
einkum marghyjja, t. d. að dúða sig í
kulda, og getur sú merking alls ekki komizt hér að, en að dýja þýðir að hrista, og
mun vera átt við það hér. Á seinustu síðunni stendur: Og hýrara nú þú hlæðir.
Þess er ekki getið, hverju eða hvað verið
var að hlaða. Eflaust á að standa »hlæir«
af að hlæja. Slíkar skaðræðisvillur mega
alls ekki eiga sér stað í íslenzku máli og
sízt hjá síra Matthíasi "snillingnuin snjalla".
Kvæðin eru lagleg, en ekkert afbragð.
Vel er bókin úr garði gerð frá prentar-
ans hendi, en þó hefir slæðst inn í hana
házkaleg prentvilla. Bls. 34 vantar per-
sónunafnið: Þorgrímur efst á síðunni, og
getur valdið misskilningi.
Ó. D.
|
